نوروفیدبک در روانشناسی، همچنین به عنوان بیوفیدبک EEG یا نوروتراپی شناخته می شود، یک تکنیک درمانی است که هدف آن بهبود عملکرد مغز با ارائه بازخورد در زمان واقعی در مورد فعالیت امواج مغزی است. این نوعی بیوفیدبک است که به طور خاص مغز را هدف قرار می دهد. مفهوم نوروفیدبک ریشه در این ایده دارد که مغز قادر به تغییر و سازماندهی مجدد خود است، پدیده ای که به عنوان نوروپلاستیسیته شناخته می شود.
با ارائه اطلاعات به افراد در مورد فعالیت مغز خود، آنها می توانند یاد بگیرند که به طور مؤثرتری آن را تنظیم کنند، که منجر به بهبود عملکردهای مختلف شناختی، عاطفی و رفتاری می شود.
ریشه نوروفیدبک را می توان در اواخر دهه ۱۹۵۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰ جستجو کرد، زمانی که محققان شروع به کاوش در فعالیت الکتریکی مغز با استفاده از الکتروانسفالوگرافی (EEG) کردند. پیشگامان اولیه در این زمینه، مانند دکتر جو کامیا و دکتر بری استرمن، دریافتند که افراد می توانند به طور داوطلبانه الگوهای امواج مغزی خود را کنترل کنند.
نوروفیدبک در روانشناسی
نوروفیدبک معمولا شامل استفاده از یک سیستم EEG برای نظارت بر فعالیت امواج مغزی است. الکترودها روی پوست سر قرار می گیرند و سیگنال های EEG توسط کامپیوتر تقویت و پردازش می شوند. سپس دادههای خام EEG در زمان واقعی تجزیه و تحلیل میشوند و فرکانسهای امواج مغزی خاص استخراج میشوند و به صورت دیداری یا شنیداری برای فردی که تحت آموزش قرار میگیرند نمایش داده میشوند.
در طول یک جلسه نوروفیدبک، بازخورد بر اساس فعالیت امواج مغزی به فرد ارائه می شود. به عنوان مثال، اگر هدف افزایش دامنه فرکانس امواج مغزی خاص مرتبط با آرامش یا تمرکز باشد، فرد ممکن است هر زمان که مغز آن فرکانس را در سطح مورد نظر تولید کند، بازخورد مثبتی مانند یک نشانه صوتی یا تصویری دریافت کند.
با گذشت زمان، از طریق جلسات مکرر، مغز یاد می گیرد که بازخورد را با الگوهای امواج مغزی مورد نظر مرتبط کند و در خود تنظیمی فعالیت خود مهارت بیشتری پیدا کند. این فرآیند شبیه به یادگیری هر مهارت جدید از طریق تمرین و تقویت است.
انواع پروتکل ها
انواع مختلفی از پروتکلهای نوروفیدبک وجود دارد که هر کدام فرکانسهای امواج مغزی و عملکردهای شناختی مرتبط را هدف قرار میدهند:
نوروفیدبک SMR (ریتم حسی حرکتی): بر افزایش دامنه فرکانس SMR (15-12 هرتز) تمرکز دارد که با آرامش و توجه متمرکز همراه است. آموزش SMR برای بهبود توجه و کاهش بیش فعالی در افراد مبتلا به ADHD استفاده شده است.
نوروفیدبک آلفا تتا: با هدف افزایش دامنه امواج آلفا (۸-۱۲ هرتز) و امواج تتا (۴-۸ هرتز) است. این پروتکل اغلب برای کاهش استرس، آرامش و بهبود خلاقیت استفاده می شود.
بتا نوروفیدبک: محدوده فرکانس بتا (۱۵-۳۰ هرتز) را هدف قرار می دهد که با هوشیاری، تمرکز و پردازش شناختی مرتبط است. نوروفیدبک بتا ممکن است برای تقویت عملکرد شناختی و کاهش علائم اضطراب استفاده شود.
نوروفیدبک گاما: بر افزایش امواج گاما (۳۰ تا ۱۰۰ هرتز) تمرکز دارد که با عملکردهای شناختی بالاتری مانند حافظه، ادراک و حل مسئله مرتبط است. نوروفیدبک گاما به عنوان یک درمان بالقوه برای شرایطی مانند بیماری آلزایمر و زوال شناختی مورد بررسی قرار گرفته است.
دلتا نوروفیدبک: محدوده فرکانس دلتا (۰٫۵-۴ هرتز) را هدف قرار می دهد که معمولاً با خواب عمیق و حالت های ناخودآگاه مرتبط است. نوروفیدبک دلتا ممکن است برای بهبود کیفیت خواب و درمان بی خوابی استفاده شود.
کاربردهای نوروفیدبک در روانشناسی
نوروفیدبک برای طیف وسیعی از جمعیت های بالینی و غیر بالینی استفاده شده است، از جمله:
ADHD: تحقیقات نشان داده است که نوروفیدبک می تواند در کاهش علائم ADHD مانند تکانشگری، بیش فعالی و بی توجهی موثر باشد. نوروفیدبک SMR، به ویژه، به طور گسترده در کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD مورد مطالعه قرار گرفته است که نتایج امیدوار کننده ای دارد.
اضطراب و افسردگی: نوروفیدبک ممکن است به افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی و افسردگی با ترویج آرامش، کاهش برانگیختگی و افزایش تنظیم خلق و خو کمک کند. بتا نوروفیدبک، به ویژه، برای اثرات ضد افسردگی بالقوه آن مورد مطالعه قرار گرفته است.
آسیب مغزی تروماتیک (TBI): نوروفیدبک به عنوان یک ابزار توانبخشی برای افراد مبتلا به TBI برای بهبود عملکرد شناختی، توجه و حافظه مورد بررسی قرار گرفته است. با هدف قرار دادن فرکانس های امواج مغزی خاص، نوروفیدبک ممکن است به بازیابی شبکه های عصبی آسیب دیده در اثر آسیب کمک کند.
صرع: نوروفیدبک به عنوان یک درمان کمکی برای صرع استفاده می شود، به ویژه در مواردی که داروها بی اثر بوده یا تحمل ضعیفی دارند. با آموزش افراد برای افزایش فرکانس SMR و کاهش فرکانس دلتا و تتا، نوروفیدبک ممکن است به کاهش تکرار و شدت تشنج کمک کند.
اوج عملکرد: ورزشکاران، نوازندگان و سایر نوازندگان از نوروفیدبک برای تقویت مهارتهای شناختی و حرکتی، بهبود تمرکز و تمرکز و دستیابی به حالتهای عملکرد مطلوب استفاده کردهاند.
